De blogs staan vol met jubelzangen over samenwerking. Maar, samenwerking strandt vaak door opportunistisch gedrag. Sabotage is aan de orde van de dag.
Ik schrijf erover op nu.nl:
We kunnen Nederland vol asfalteren, maar de files blijven we echt zelf veroorzaken. Die auto die als laatste nog even probeert in te voegen. De whats-apper in zijn snelle leasebak die vol op de rem moet voor zijn voorganger. En, dan ineens die kop-staartbotsing in de vroege ochtendspits. Massaal gaan we in de drukke spits stil staan. Onderzoekers hebben het over spookfiles. Onnodig, maar wel heel verklaarbaar door ons gedrag op de weg.
Coöperatief gedrag
Coöperatief gedrag is veel beter zijn. Door onderlinge, en tijdige, aanpassing van snelheid en afstand zouden we allemaal veilig eerder thuis zijn. Maar, die enkeling die zich niet aanpast verknalt het voor de rest.
In logistieke ketens is het niet anders. Samenwerking met klanten en leveranciers, of onderlinge samenwerking tussen concullega’s, kan leiden tot minder voedselderving, lagere voorraden, minder uitstoot op de weg, en vooral tot meer tevreden klanten. Grote wetenschappers hebben laten zien dat samenwerking, niet concurrentie, altijd de sleutel is geweest tot evolutie.
Een stroom aan nieuwe boeken laat op basis van wetenschap, wiskundige modellen, speltheorie en voorbeelden zien dat mensen in beginsel emotioneel en meevoelend zijn, in en in verbonden met anderen, en goed zijn in zorgen, samenwerken en delen.
Harvard-professor Martin Nowak schrijft in SuperCooperators dat voor evolutie op lange termijn altruïsme uiteindelijk voordeliger is dan egoïsme en dat we dat geweldig goed zouden moeten kunnen.
Gevangen
Iedereen kent het prisoner’s dilemma, een theoretisch spel met twee spelers die elk de keuze hebben samen te werken of te saboteren. Wanneer ze allebei samenwerken, winnen ze ieder een beetje, en als ze allebei saboteren, krijgen ze allebei niets. Maar wanneer een van de spelers de boel saboteert terwijl de andere samenwerkt, dan krijg de een alles en de ander niets.
Op de korte termijn is saboteren beter. Wanneer je het spel vaak achter elkaar speelt is het beter om samen te werken. Dan hou je het spel in stand, en blijf je allebei voortdurend winnen.
Techniek
Moet de overheid dan ingrijpen bij sabotage? Iedereen weet dat beleid dat begint met ‘moeten’ en afsluit met ‘handhaven’ niet werkt.
Gaat nieuwe informatietechnologie ons dan dwingen tot coöperatief gedrag. Komt er een TomTom die vertelt dat als je nu gas geeft je 20 minuten later thuis bent? Vertelt de fietsparkeerapp dat je beter nu hier kunt parkeren, in plaats van dichter bij het Centraal Station, en dat je zo je trein stressvrij haalt. Wanneer komt Amazon met een metertje dat laat zien wat jouw ‘same day’ order met de luchtkwaliteit en de gezondheid van je kinderen doet.
Groepsdruk
Verandering komt niet door politiek beleid of informatietechnologie tot stand, maar door groepsdruk. Toen ik jong was en vuurwerk gooide werd ik door de buurvrouw aan mijn oren naar huis gebracht, waar mijn moeder mij vervolgens stevig aanpakte.
Maar, elkaar aanspreken op het niet stoppen voor een zebrapad, het parkeren van de fiets op het trottoir of nachtelijk gebral op het terras voor de deur durft niemand meer. Ook niet op de werkvloer. Heerst er op groepsdruk een taboe en tolereren we huftergedrag?
Alleen met samenwerking lossen we de grote maatschappelijke vraagstukken op; de schaarste aan grondstoffen, de zorgen over onze voedselvoorziening, de tweedeling tussen arm en rijk in Nederland, de informele zorg voor de ouderen om ons heen en onze gezondheid.
Ik wens iedereen volgend jaar wat minder opportunisme toe, maar ook het lef om saboteurs op hun gedrag aan te spreken. Na tientallen jaren van ‘ik’ is het de hoogste tijd voor meer ruimte voor de ander.