De Weesperstraat zal vanaf 12 juni voor een periode van zes weken overdag afgesloten zijn voor autoverkeer. Dat stelt de wethouder voor aan de gemeenteraad. De Weesperstraat zal worden afgesloten door een slagboom, ter hoogte van de Nieuwe Keizersgracht, die open gaat tussen 23.00 en 6.00 uur. Om sluipverkeer tegen te gaan, worden er daarnaast ook op drie omringende straten slagbomen geplaatst. Het gaat om de Anne Frankstraat, de Hoogte Kadijk en de Kattenburgergracht. Is de pilot met de knip op de Weesperstraat 12 miljoen waard?
Veel extra reistijd
De gemeente zegt op basis van een 0-meting en het VMA (verkeersmodel Amsterdam) dat de verwachte extra reistijd bij uitvoering van de pilot Weesperstraat gemiddeld 5 minuten is. De data zijn verzameld in september 2022. De data liggen dus al een half jaar op de plank!
De gemeente stelt dat door de cameraopstelling ritten van voertuigen door de stad kunnen worden gevolgd, waarbij inzicht wordt verkregen in de routekeuze. Ook zijn zo op grote lijnen herkomsten en bestemmingen bepaald. Ik ben benieuwd of dat echt waar is voor met name taxi en stadslogistiek. Ik hoop dat de data binnenkort beschikbaar zijn om te valideren door het bedrijfsleven. Zo’n analyse had je natuurlijk samen met experts uit het bedrijfsleven, het netwerk Logistiek020 en de Amsterdamse kennisinstellingen moeten maken.
De berekening van extra reistijd is gedaan met het Verkeersmodel Amsterdam. Dat is vreemd omdat dit model geen taxi, stadslogistiek of openbaar vervoer kent. Voor transportplanning is overigens niet de gemiddelde reistijd belangrijk, maar de spreiding: 95% ritten wordt tot 7 minuten langer. Eigenlijk zou je daarmee moeten rekenen.
Rekenend met de door gemeente bepaalde 5 minuten komen de verliesminuten voor het totale plan (feitelijk vier knippen) uit op ruim 200.000 verliesminuten per dag verdeeld over:
- Personen (65%)
- Taxi (20%)
- Stadslogistiek (15%).
De extra reistijdkosten (‘value of time‘) van de pilot voor deze groepen zijn dat gerekend over 6 weken:
- Personen (65%): 2,0 mln euro
- Taxi (20%): 1,2 mln euro
- Stadslogistiek (15%): 1,1 mln euro
- TOTAAL 4,3 mln euro
Waterbedeffect
Eerdere onderzoeken hebben aangetoond dat er een waterbedeffect is. De pilot Weesperstraat heeft niet alleen gevolgen voor de direct aan de Wibautas gelegen woningen en bedrijven en andere instellingen, maar ook voor de mobiliteit van bewoners, bedrijven en bezoekers uit nagenoeg de hele stad. Dat is zorgwekkend.
Zeker 100.000 voertuigen krijgen met langere reistijden te maken. Ik schat de totale kosten van extra reistijd in op 8 tot 10 mln euro (naast de kosten van de pilot van 2 mln) alleen al in de zes weken dat de pilot loopt nog afgezien van de gewenningsperiode. Dat is nog een voorzichtige schatting…
Dit is nog afgezien van alle kosten die bedrijven moeten maken om de planningen en IT-systemen aan te passen. Vanwege de korte termijn van de maatregelen en de korte duur kunnen bedrijven hun processen niet tijdig aanpassen. Daardoor is de inzet van extra personeel en voertuigen nodig.
Negatief advies stadsdeel centrum
In 2022 adviseerde het bestuur van stadsdeel centrum voor het niet afsluiten van de Weesperstraat: “Dit advies is tot stand gekomen na en in overleg met diverse bewonersorganisaties in de directe omgeving van de Weesperstraat en uit de oostelijke binnenstad alsmede met belanghebbende ondernemersorganisaties zoals MKB-Amsterdam en kan op een gezond maatschappelijk draagvlak rekenen”. Verrassend is dat de wethouder daar nu wel voor kiest. Het bestuur van stadsdeel oost heeft er overigens geen mening over. Dat is ook vreemd.
Noodzaak en urgentie ontbreekt
Is de pilot met de knip op de Weesperstraat 12 miljoen waard? Ik ben niet overtuigd. Het is terecht dat ook ondernemers zich grote zorgen maken. Bij instortende kademuren of dringende werkzaamheden snap ik dat het bedrijfsleven ook een steentje moet bijdragen. Maar, bij een pilot om zomaar wat uit te proberen zie ik die noodzaak om dat steentje bij te dragen niet.
Er zijn andere methoden om te bepalen wat de gevolgen zijn van een mogelijke knip. Niet in de laatste plaats door te leren van eerdere ervaringen met andere afsluitingen op het hoofdwegennet in Amsterdam. Bijzonder is dat die ervaringen niet eerst in kaart zijn gebracht: denk aan Piet Hein Tunnel, de Clercqstraat en Kattenburgerstraat.
Er is niets mis met ‘knippen’ in de stad
De ambities van de wethouder vragen om inzet van de Amsterdamse ondernemers op minder stadslogistiek. Een sympathiek plan waarbinnen die ‘knippen’ een rol kunnen vervullen. Dat zorgt ervoor dat bedrijven naar slimme oplossingen gaan zoeken.
De nieuwe uitvoeringsagenda stadslogistiek, die de wethouder de komende maanden presenteert, is daarvoor de basis. Maar, die basis werkt alleen als de wethouder ook andere wethouders hieraan weet te binden. Het gaat dan om de bedrijvenstrategie, ruimte voor stadslogistieke bedrijven, voldoende energie voor schone voertuigen, duidelijkheid over de zero emissie zones, vervoer over water en de buurtlogistiek in de nieuwe wijken. Er is een stadsbrede aanpak nodig, natuurlijk samen met die bedrijven.
Maar voor de knip op de Weesperstraat is het nog te vroeg
Maar, zoals gebruikelijk bij de Amsterdamse verkeersplannen ontbreken ook bij de pilot voor de Weesperstraat concrete doelstellingen en mist de samenhang met de vele andere verkeersplannen. De vorige wethouder schreef over het ontbreken van deze samenhang: “Een integrale afweging zou ook eerder in het beleidsproces, bij het formuleren en vaststellen van beleid, van meerwaarde kunnen zijn. Nadeel hiervan is dat dergelijke uitspraken vroeger in het beleidsproces vaak leiden tot algemeenheden waar weinig discussie over is (“we zetten de voetganger op één”) of zó gedetailleerd ingaan op concrete cases dat er binnen projecten geen vrijheid meer overblijft voor gewenste lokale inbreng van bewoners en ondernemers.”
Gelukkig mag de gemeenteraad nog beslissen op 20 april. Hopelijk op basis van harde feiten en niet op basis van louter ideologie en hopelijk op basis van een samenhangend plan.
Walther Ploos van Amstel.