Het Vakblad Afval bestaat 25 jaar. Voor het jubileumnummer mocht ik in gesprek over samenwerking in afvallogistiek. De Nederlandse ambities bij CO2-reductie, schone lucht, rustigere en veiligere binnensteden dwingen bedrijven elkaar op te zoeken. En dan is er ook nog een tekort aan chauffeurs. Veel bedrijven zijn gewend om samen te werken met als doel meer geld verdienen. Maar samenwerking blijkt juist vaak succesvol als je samen een hoger strategisch doel nastreeft.
Stadslogistieke last
In Amsterdam zijn zo’n zestig afvalinzamelaars actief. Met de opkomst van commerciële inzamelaars is het de afgelopen decennia steeds drukker geworden in zijn stad. Wat daarbij meespeelt is dat steeds meer stromen apart worden ingezameld. Ook kleine stromen als koffieprut, sinaasappelschillen en frituurvet. Iedere ondernemer met afval mag zijn eigen contract met een inzamelaar afsluiten. Vervuilende dieselvrachtauto’s halen vervolgens het afval op. Ze rijden achter elkaar de stad in. Dit is zo gegroeid, maar het is absoluut geen houdbare situatie.
CO2-heffing maakt inzameling duurder
Door de geplande CO2-heffing kan transport zomaar 40 procent duurder kunnen worden. Vervoer je afval met een relatief lage waarde, dan ga je dat voelen. In steden zullen inzamelaars vanaf 2025 emissieloos moeten inzamelen. Elektrische inzamelvoertuigen of waterstofvoertuigen zijn flink duurder in aanschaf.
Afvalbedrijven zullen intensief moeten gaan samenwerken om de inzameling betaalbaar te houden voor klanten. Maar, ook vanwege het chauffeurstekort. Voor elke tien vrachtauto’s staat nu één vacature open. De afvalsector is niet de aantrekkelijkste sector om als chauffeur in rond te rijden. Het werk is relatief zwaar, vies en zeker in drukke steden stressvol.
Inzamelaars vinden elkaar
In binnensteden is de concurrentie in de markt voor bedrijfsafval groot. Langzaam maar zeker lijken inzamelaars elkaar hier ook te vinden. Bedrijven in de inzameling concludeerden dat nauwe samenwerking onontkoombaar was als we emissieloos wilden gaan inzamelen in steden. Renewi, PreZero, GP Groot en de publieke inzamelaar Spaarnelanden startten vervolgens de pilot Green Collecting Haarlem op. Met een neutraal voertuig gingen ze samen restafval en oud papier ophalen bij bedrijven. Daarbij behield wel iedereen zijn eigen klanten (ondersteund door OpenWaste).
Circulaire economie: wie neemt de regie?
In de circulaire economie moeten we steeds meer afvalstromen gescheiden ophalen. Zonder samenwerking leidt dat tot meer emissies en hoge kosten. Collectieve inzameling zou een oplossing kunnen zijn om de inzameling van de gescheiden stromen betaalbaar te organiseren.
Voor een circulaire economie is het nodig dat enorme stromen afval naar grote verwerkers gaan voor een zo hoogwaardig en efficiënt mogelijke opwerking. Die verwerkers moeten dan natuurlijk bereikbaar zijn over het water, of bijvoorbeeld per spoor. Afvalbedrijven hebben een robuuste ‘reverse sales and operations’ planning nodig om afval over het spoor of over het water te vervoeren. De flexibiliteit van vrachtauto’s is natuurlijk veel groter dan van een boot of trein die één keer per week vertrekt. Maar strategisch gezien moeten ze nu wel voor andere modaliteiten kiezen.
Al met al lijkt het erop dat afvalbedrijven in de toekomst steeds minder met eigen voertuigen afval vervoeren. Wordt logistiek daarmee minder belangrijk voor hen? Afvalbedrijven verdienen misschien minder het geld met het slepen met het afval, maar de regie houden over de afvallogistiek blijft van het grootste belang. Kosten, en betrouwbaarheid, staan bovenaan de prioriteitenlijst.
Wie de regie kwijtraakt, is de controle over circulaire grondstoffen kwijt en die controle wordt juist zo ontzettend belangrijk in een circulaire economie waarin ketens zich duurzaam moeten gaan sluiten…
Producent, inzamelaar en ontdoeners
Worden in de toekomst de producenten of de ontdoeners de opdrachtgevers van de inzamelaars. De gebruikers van circulaire stromen (de producenten) zijn steeds vaker de belanghebbende bij een voorspelbare stroom circulaire grondstoffen; op de juiste tijd, in de juiste kwaliteit en tegen lage kosten. De keten zou zich daardoor wel eens kunnen omkeren. Dat laat het recente rapport van AutoRecycling Nederland zien. En dat gaat leiden tot andere rollen in die keten! Wat zijn jouw ‘strategische doelen’ in de afvalketen?
Walther Ploos van Amstel